علی گنجه‌ای

توی پادگان برای مطلع شدن از اخبار دو راه بیشتر نداشتیم: تلویزیون ببینیم یا کیهان بخوانیم. من که رغبتی به هیچ کدامشان نداشتم، توی این دوماه فقط از رئیس جمهور شدن اوباما خبردار شدم و عزل کردان!

توی این روزهایی که خبر خوب حکم کیمیا دارد، این بی‌خبری موهبتی بود برای خودش. خالی از تفریح هم نبود. یعنی وقتی کسی توی صحبت‌هایش به اخبار روز اشاره می‌کرد، کلی با تخیل‌مان کلنجار می‌رفتیم که بتوانیم اصل خبر را بازسازی کنیم و ببینیم قضیه چه بوده است.

روز آخر در مراسم اختتامیه، مقام مدعو می‌خواست توی سخنرانی‌اش تجلیلی کند از این کسی که به طرف جرج بوش لنگه کفش پرتاب کرده است. در نظر داشته باشید که آن روزها رسانه‌ی ملی خودش را با لنگه کفش کذایی خفه کرده بود و مقام مدعو هم هیچ جوری احتمال نمی‌داد که ما از قضیه خبر نداشته باشیم، بنابراین به اصل خبر اشاره نکرد و فقط چیزهایی گفت توی مایه‌های این که «آن قهرمان بزرگ، آن شیعه‌ی علی، آن کسی که آن جواب دندان شکن را در قلب بغداد به جرج بوش داد، …» من تا آخرهای سخنرانی‌اش فکر می‌کردم دارد از محمود احمدی‌نژاد تجلیل می‌کند و فقط آخرش که اسم لنگه کفش را برد، دو به شک شده بودم که واقعا احمدی‌نژاد کارش به لنگه کفش پرت کردن رسیده یا موضوع چیز دیگری است؟!

دیروز روز تقسیم بود… بجز من و ممّد موسوی که نصیب بخش منابع انسانی شده‌ایم و کار دفتری داریم، بقیه‌ی بچه‌ها فرستاده شده‌اند به گردان‌های رزمی: پویان رفت پدافند و شد مسوول یک قبضه توپ ضدهوایی، شکور رفت گردان ابوالفضل و از همان چهارشنبه فرمانده‌شان گیر داده بود که باید شب بمانی و «پاسبخشی» کنی (یعنی تا صبح بیدار بمانی و مراقب باشی سربازها به موقع در پست نگهبانی حاضر شوند و …) اما بامزه‌تر از همه داستان فراز بود…

فراز معرفی شد به گردان مالک اشتر و گردان مالک اشتر هم یکی از گردان‌های زرهی است که تعدادی توپ و تانک دارد و مثل هر گردان زرهی دیگری دائم در حال ور رفتن با توپ‌ها و تانک‌ها و تمرین و از این جور کارهاست. فراز که رفته بود دفتر فرمانده‌ی گردان که خودش را معرفی کند، فرمانده کمی غرغر کرده بود که ما سرباز می‌خواستیم و چرا افسر برایمان فرستاده‌اند و بعد رو کرده بود به فراز و گفته بود که «خب مهندس، آماده باش جمعه رزمایش داریم». رزمایش هم یعنی این که چند روز باید توی بیابان چادر بزنند و آنجا توپ‌ها و تانک‌هایشان را آزمایش کنند و مانورهای مختلف انجام بدهند!

فراز کمی پرس و جو کرده بود و فهمیده بود که این رزمایش انگار سالی یکبار انجام می‌شود و آن هم از شانس او درست افتاده وقتی که او معرفی شده به گردان (یک جورهایی همان اتوبوس جهانگردی). بیشتر پرس و جو کرده بود و فهمیده بود که قرار بوده رزمایش سه هفته پیش برگزار شود، اما چون آهوهای منطقه باردار بوده‌اند و ممکن بوده از ترس بچه‌هایشان را بیندازند، رزمایش را به تعویق انداخته‌اند تا فردا!

آدم از دور که به نیروهای نظامی نگاه می‌کند، بیشتر رژه و حرکات نمایشی به چشمش می‌آید… لباس‌ها و تجهیزات هم‌شکل و آدم‌هایی که مثل روبات حرکت می‌کنند و دست و پاهایی که همزمان با هم بالا و پایین می‌روند و از این جور چیزها.

از داخل، چشم‌گیرترین جنبه‌ی نظامی‌گری برای من، شگردهایی بود که برای قابل مدیریت کردن یک مجموعه‌ی انسانی به کار می‌رفت.

هر دسته‌ی 140-150 نفری یک «گروهان» را تشکیل می‌دادند. برای هر گروهان یک لیست کامپیوتری از قسمت منابع انسانی آمده بود که افراد را به ترتیب قد مرتب کرده بود. بلندقدترین نفر گروهان می‌شد نفر شماره‌ی یک و بعدی دو و …. من وسط‌های صف بودم با کد 84. این کد با شماره‌ی گروهان ترکیب می‌شد و عددی مثل 084-21 (یعنی نفر84 ام در گروهان 21) اسمش می‌شد کد سازمانی.

این کد سازمانی همه چیز فرد است در سازمان نظامی. بر اساس این کد مشخص است که جایتان توی صف کجاست و توی کدام تخت باید بخوابید و پشت کدام میز باید نهار بخورید و توی کلاس روی کدام صندلی باید بنشینید و….

وقتی قرار بود صف ببندیم، هر کسی سر جای خودش می‌ایستاد و جای غایبین خالی می‌ماند. صف‌های ما دوازده نفره بود و من می‌شدم نفر آخر صف هفتم. هم صف خیلی سریع تشکیل میشد و هم حضور-غیاب کار خیلی ساده ای بود. مسوول حضور-غیاب، گروهان را ردیف به ردیف می‌نشاند و توی هر ردیف جاهای خالی را یادداشت می‌کرد.

توی غذاخوری میزها ده نفره بود و ما میرفتیم پشت میز 21-081تا090 می‌نشستیم و نفر شماره 81 می‌رفت قابلمه‌ی غذای ما ده نفر را از مسوولش تحویل می‌گرفت و تقسیم می‌کرد.

جای خوابیدن هم خیلی اهمیت داشت. هر شب یک لیست به تابلوی اعلانات گروهان نصب می‌شد به نام «لوح نگهبانی». یک سری شماره توی لوح نوشته شده بود که فلان کد باید فلان ساعت فلان جا نگهبانی بدهد. حالا توی تاریکی شب، نگهبان دقیقا می‌دانست که چه کسی نوبت نگهبانی‌اش بعد از اوست، روی کدام تخت خوابیده و چه کسی باید بیدارش کند.

سپاهی‌ها خیلی اهل احترام نظامی گذاشتن (یا سلام نظامی) نیستند. منظورم از احترام نظامی همین دست بردن طرف کلاه است و پا کوبیدن و خبردار ایستادن و از این کارها. ظاهرا مدتی است که سپاه قصد دارد احترام گذاشتن را رسم کند و دور و بر پادگان‌ها نوشته‌هایی در مورد محاسن احترام نظامی به در و دیوار نوشته‌اند و توی دوره‌ی آموزشی، فرمانده‌ها خیلی به سربازها تاکید می‌کنند که اینطور و آنطور احترام بگذارید، ولی هنوز کسی خیلی گوشش بدهکار نیست. این احترام نظامی هم خیلی دنگ و فنگ دارد. صبح یکجور است، شب یکجور، انفرادی یکجور، دسته‌جمعی یکجور، با کلاه، بی‌کلاه، در حال حرکت، فضای باز، زیر سقف و … هر کدام حکم خودش را دارد.

یکبار اواخر دوره‌ی آموزشی، یکی از سرهنگ‌های پادگان، ما را نمی‌دانم به چه مناسبتی جمع کرد توی نمازخانه و نطق خیلی تند و آتشینی کرد در شماتت ما که احترام نظامی نمی‌گذاریم و تعریف کرد که یکبار داشته از بین سربازها رد می‌شده و هیچکدام احترام که نگذاشته‌اند هیچ، از جایشان هم که بلند نشده‌اند هیچ، حتی نکرده‌اند پایشان را جمع کنند! بعد هم می‌گفت که حالا رتبه و درجه نظامی به کنار، به حساب بزرگتری-کوچکتری و احترام بزرگتر هم که شده، شما باید جلوی پای من بلند شوید یا حداقل پاهایتان را جمع کنید.

حالا این جناب سرهنگ را داشته باشید …. ما یک هم‌گروهانی داشتیم به نام صادق. این صادق قبلا مدتی دانشجوی دانشکده افسری ارتش بوده و با نظم و دیسیپلین و سخت‌گیری‌های آنجا، دوره‌ی آموزشی سپاه برایش حکم تفریح داشت. توی آن دو ماه، هر وقت که قرار بود ما مثلا ساعت دو بیرون آسایشگاه صف ببندیم (به قول خودشان «به خط شویم»)، ساعت دو و پنج دقیقه می‌دیدی که هنوز نصف افراد گروهان از آسایشگاه بیرون نیامده‌اند و ارشدها دارند با خواهش و التماس و تهدید و فحش و داد و بیداد بچه‌ها را بیرون می‌کنند و بچه‌هایی که از در آسایشگاه بیرون می‌آیند نصف‌شان دارند بندهای پوتین‌شان را می‌بندند و نصف دیگرشان کاپشن‌شان را هنوز تن‌شان نکرده‌اند و … آنوقت این صادق از ساعت یکربع به دو، با وضعیت کامل نظامی سر جای خودش شقّ و رقّ منتظر بقیه ایستاده بود.

یک بار، یکی دو روز بعد از آن سخنرانی آتشین، ما توی وقت استراحت جلوی آسایشگاه ولو شده بودیم و لم داده بودیم و پاهایمان را دراز کرده بودیم و من و صادق هم داشتیم با هم در فراق وبلاگ‌هایمان درددل می‌کردیم که دیدیم جناب سرهنگ دارد از دور رد می‌شود. به صادق گفتم «بدو! بدو برو به جناب سرهنگ یه سلام نظامی بکن حال کنه!». صادق هم نامردی نکرد و بیست سی متری دوید و نزدیک جناب سرهنگ که رسید چنان سلام شکیلی کرد که فکر نکنم تا بحال هیچ سپاهی‌ای چنان سلامی به هیچ سپاهی دیگری کرده باشد!…

باید جای من بودید و جناب سرهنگ را می‌دیدید… اول تعجب کرده بود که چرا صادق دارد به طرفش می‌دود و همانطور که راه خودش را می‌رفت، صادق را هم چپ‌چپ نگاه می‌کرد. بعد که صادق سلام نظامی داد، یک لحظه جا خورد و آنوقت آنقدر ذوق کرد و آنقدر گل از گلش شکفت که باید جای من بودید و می‌دیدید …

پادگان همان جا است که شنیده بودم، نزدیکی‌های فرودگاه امام خمینی و برِ اتوبان قم-تهران. رفتیم و پذیرش شدیم و من شدم نصیب «منابع انسانی». یعنی این یک سال و خرده‌ای را با مرخصی و غیبت و ترخیص و پذیرش سربازهای دیگر سر و کار دارم.

توی راه که می‌رفتیم اتفاق مسخره‌ای افتاد. من صبح زود رفتم دنبال شکور با هم روانه‌ی اتوبان قم شدیم و هیچ کدام‌مان هم آدرس دقیق پادگان را نمی‌دانستیم. نزدیکی‌های عوارضی به سرمان زد از یکی آدرس پادگان را بپرسیم و همانجا قبل از عوارضی چشم‌مان خورد به دژبان مرکز سپاه. گفتیم این‌ها سپاهی‌اند حتما آدرس را می‌دانند. حالا همه‌ی سربازها از دست دژبان مرکز فراری‌اند و دلشان می‌خواهد تا جایی که ممکن است با دژبانی چشم توی چشم نشوند، ما یک کاره رفته‌ایم از دژبان آدرس بپرسیم. بعد هم نکردیم که جلوی دژبانی سر و وضع‌مان را درست کنیم، شکور کلاهش را که سرش نگذاشته بود، هیچ، سیگار هم گوشه‌ی لبش داشت و به جای اینکه برود دم در مقر، از پشت فنس داشت با داد و بیداد از یکی از سربازهای توی محوطه آدرس می‌پرسید!

خلاصه فرمانده‌ی مقر شاکی شد و شکور را احضار کرد به داخل و بازرسی بدنی کرد و سیگار و فندکش را گرفت و بعد هم آمدند سراغ من و ماشین را هم تفتیش کردند و سی‌دی‌های ضبط را هم توقیف کردند و بعد هم فرمانده کلی خط و نشان برایمان کشید و شماتت‌مان کرد به خاطر این که آبروی سپاه را جلوی دژبانی ارتش برده‌ایم (دژبانی ارتش همان بغل بود) و بعد هم آدرس را نشان‌مان داد (چه آدرس دقیقی هم داد).

دوره‌ی آموزشی که تمام شد این شکلی بودم:

به نظرم ریش‌هایم هیچ اشکالی نداشت، کاملا به قیافه‌ام می‌آمد و حتی اگر اخم می‌کردم هم کسی را نمی‌ترساند.

اما همسر گرامی اعتقاد داشت که ریش‌هایم زشت و زبر و مردم‌ترسان‌اند و حتما باید از ته تراشیده شوند.

یکی دو روز است جلوی آینه، احساس کلاغ پرکنده‌ای را دارم که می‌رود لب چشمه آب بخورد. 🙁

توی پادگان خاتمی، هر آسایشگاه 150 نفره دو تا تلفن داشت که خیلی وقت‌ها هم یکی‌شان خراب بود. بنابراین تلفن زدن خیلی کار شاقی بود و صف مفصلی داشت.

مجردهای گروهان خیلی غم‌شان نبود و اگر کاری با بیرون نداشتند معمولا سراغ تلفن نمی‌رفتند اما متاهل‌ها که می‌خواستند از حال سر و همسر باخبر باشند، همیشه توی صف تلفن بودند و صف تلفن گروهان 21 ترکیب تقریبا ثابتی داشت.

امروز که پرس و جو کنان رفتم سپاه سیدالشهداء (توی جاده قدیم کرج بود)، مثل این می‌ماند که صف تلفن گروهان 21، جلوی کارگزینی سپاه سیدالشهداء تشکیل شده باشد! گفتم که همه‌ی مجردها را فرستادند استان‌های غربی و متاهل‌ها هم اینجا جمع شده بودند.

امروز مدارک‌مان را گرفتند و تا ظهر معطل شدیم و ظهر هم یک معرفی‌نامه دادند دست‌مان که خودمان را فردا معرفی کنیم به «تیپ سوم رمضان» یا به اصطلاح خودمانی‌اش «پادگان شورآباد»! ظاهرا جایی است بعد از بهشت زهرا و قبل از فرودگاه امام خمینی. فردا برویم ببینیم این جایی که یک سال و نیم باید در آن بگذرانیم چه جور جایی است.

قبل از اعزام، از بس که شنیده بودیم پادگان خاتمی هتل است، فکر می‌کردم اینجوری است که هر آخر هفته و حتی هر روز عصر مرخصی باشیم و برای خودمان یزد را بگردیم و چه و چه …. حتی تصویر هتل اینقدر توی ذهن‌ها پررنگ بود که کیارش به صرافت افتاده بود این مدت برایم کلاس لینوکس بگذارد! خودم هم کتاب دو جلدی «یادگارهای یزد» از کتابخانه گرفته بودم و همراهم داشتم که جایی را در یزد-گردی از قلم نیندازم!

اما بعدا با این واقعیت تلخ روبرو شدیم که وقتی پای مرخصی دادن وسط باشد، پادگان خاتمی یکی از گداترین پادگان‌های دنیاست! یعنی توی این دوماه من فقط دو مرخصی شهری گرفتم (ساعت 4 تا 8) و یک مرخصی آخر هفته. تازه برای این مرخصی آخر هفته هم همسر گرامی آمده بود تا دم در پادگان …

هر کسی وقت خالی‌اش را یکجور پر می‌کرد. بعضی‌ها ورزش می‌کردند، بعضی‌ها سرشان را با تلویزیون گرم می‌کردند، بعضی‌ها با روش‌های خیلی خیلی ابتکاری ورق و تخته نرد ساخته بودند و مشغول بازی بودند. بساط کتاب‌خوانی هم برای خودش رونقی داشت و کتاب‌ها دست به دست می‌چرخیدند و کتابخانه‌ی گردان هم سرش گرم بود.

من قبل از اعزام مشورتی با «فینگیل بانو» کردم و او هم از رفاقت آنلاین کم نگذاشت و ایمیل مفصلی زد حاوی توصیه‌های طلایی و از جمله نوشت که تا می‌توانم کتاب و مجله با خودم ببرم. زمان اعزام ساکم را خیلی با خوراکی سنگین کرده بودم (خوراکی بردن هم جزو توصیه‌های فینگیل بانو بود) و تا قبل از میاندوره سرم را با کتاب‌های قرضی و قفسه‌ی ادبی کتابخانه گرم کردم. اما از مرخصی میاندوره که برمی‌گشتم هر چه کتاب نخوانده در خانه داشتم بار کردم و توی یک کارتن ریختم و نیمه‌ی دوم آموزشی برایم بیشتر شبیه به یک اردوی فرهنگی بود تا چیز دیگر!

وقتی فرمانده می‌گوید: «از جلو نظام»، سربازها باید پشت گردن نفر جلویی بایستند و دست چپ‌شان را رو به جلو دراز کنند و به اندازه‌ی یک دست و چهار انگشت از نفر جلویی فاصله بگیرند و داد بزنند «الله». اصولا بعد از خیلی از فرمان‌ها باید چیزی را داد زد، و صدای این داد هم حتما باید بلند و یکدست باشد وگرنه فرمانده غر می‌زند که این صدای فلان تعداد آدم نبود و آنقدر «حرکت از نو» می‌دهد تا شدت صدا به اندازه‌ی مورد نظرش برسد.

معمولا این چیزی که باید داد می‌زدیم، یکی دو کلمه بیشتر نبود: الله، علی، یا حسین، شهید و …. اما وقتی فرمانده می‌گفت «خسته نباشید» باید در جوابش می‌گفتیم: «نصر من الله و فتح قریب، و بشّر الصابرین، لطف الهی شده ما را نصیب، یا زهرا، یا زهرا، یا زهرا، سلام الله علیها»!

حالا تصور کنید که روحانی جوانی در پادگان داشتیم که تکیه کلامش «خسته نباشید» بود و هر وقت که بنده‌ی خدا می‌خواست بین دو نماز مغرب و عشاء دو کلمه صحبت کند، همه با نیش باز منتظر بودند که خسته نباشید از دهانش بپرد و آن شعار را برایش بیایند! آخرها خودش بلافاصله بعد از خسته نباشید، خنده‌اش می‌گرفت و وسط شعار ما می‌گفت «معذرت میخوام، معذرت میخوام، کافیه دیگه!»

از وقتی سخنرانی «مقام مدعو» تمام شد و «راحت باش» گرفتیم، تا وقتی که برگه‌های تقسیم را دادند دست‌مان که برویم دنبال کارمان، یکی دو ساعتی، بچه‌های گروهان شادترین آدم‌های روی زمین بودند. اصلا شادی و نشاط از چشم‌های همه می‌بارید… خیلی اتمسفر شادی بود…

اما موقع بیرون رفتن از پادگان حال همه از دیدن برگه های «تقسیم» گرفته بود. فکر می‌کنم از گروهان ما، بجز کسانی که «شرایط» داشتند (مثلا مثل من متاهل بودند) یا «پذیرش» گرفته بودند (یعنی فلان جای سپاه اعلام کرده بود که من به این سرباز نیاز دارم) بقیه همه اعزام شدند به کردستان و کرمانشاه و ایلام. در صورتی که توی چند روز آخر شایعه شده بود که 99 درصد بچه‌ها اعزام می‌شوند به شهر خودشان و همه این شایعه را از اعماق وجود باور کرده بودند؛ دلیلی هم نداشت که باور نکنند، همه‌ی شایعه‌های خوب پیش از آن درست از آب در آمده بودند. از پادگان که بیرون می‌رفتیم همه توی فکر بودند و اخم‌ها توی هم بود و یکی دو نفری هم بغض کرده بودند.

به من گفته‌اند که خودم را معرفی کنم به «سپاه سیدالشهداء استان تهران» که دقیقا نمی‌دانم کجاست و توی پادگان هم کسی نبود که از او بپرسم. البته هر جای تهران که باشد باشد… به یمن ازدواج با همسر گرامی لازم نیست راه دور برویم!