برچسب: خط میخی

درس دوم

در درس اول، سه سطر آغازین کتیبه داریوش در نقش رستم را دیدیم و با دانستن پنج ویژگی اصلی خط میخی فارسی باستان، یاد گرفتیم که چطور کلمه‌ها را در متن تشخیص بدهیم. از بین علامت‌های خط میخی هم با واژه‌جدا کن و چند حرف دیگر آشنا شدیم.

در این درس همان سه سطر را بیشتر بررسی می‌کنیم تا با حرف‌های بیشتری آشنا شویم و نکته‌هایی هم درباره سبک کتیبه‌های شاهان هخامنشی بیاموزیم.

نگاهی دقیق‌تر به سه سطر اول کتیبه داریوش

در تمرین‌های درس قبل قرار بود ببینید آیا کلمه‌ای هست که فقط از دو حرف آ (𐎠) و دال (𐎭) تشکیل شده باشد؟

کلمه 𐎠𐎭𐎠 اتفاقا خیلی راحت به چشم می‌آید! از یک طرف چون هشت میخ عمودی پشت سر هم دارد و از طرف دیگر چون سه بار در متن تکرار شده است. یکبار در سطر دوم و دو بار سطر سوم.

اولین فعل، اولین جمله‌ها

این کلمه که خوانده می‌شود «adā» یک فعل است به معنی «آفرید». مبحث افعال فارسی باستان خیلی مفصل و پیچیده است و در درس‌های یازدهم و دوازدهم اشاره‌ای به کلیاتش می‌کنیم.

فعلا همین که بدانیم 𐎠𐎭𐎠 یعنی چه و چطور خوانده می‌شود کافی است.

𐎲𐎥𐏐𐎺𐏀𐎼𐎣𐏐𐎠𐎢𐎼𐎶𐏀𐎭𐎠𐏐𐏃𐎹𐏐𐎡𐎶
𐎠𐎶𐏐𐎲𐎢𐎷𐎡𐎶𐏐𐎠𐎭𐎠𐏐𐏃𐎹𐏐𐎠𐎺𐎶𐏐𐎠𐎿𐎶
𐎠𐎴𐎶𐏐𐎠𐎭𐎠𐏐𐏃𐎹𐏐𐎶𐎼𐎫𐎹𐎡𐎶𐏐𐎠𐎭𐎠𐏐𐏃

حالا اگر بیشتر به متن دقت کنیم، می‌بینیم که هر جا 𐎠𐎭𐎠 آمده است، دو یا سه کلمه قبلش 𐏃𐎹 آمده است. این کلمه از دو حرف ه (𐏃) و ی (𐎹) تشکیل شده و خوانده می‌شود hya. به معنی «او».

ساختار متن

با همین اطلاعات مختصری که داریم ساختار متن را می‌توانیم ببینیم: سه جمله پشت سر هم داریم بصورت «او … آفرید».

این «او» که یک چیزهایی را آفریده است کیست؟ قاعدتا این آفریننده در سطر اول، در سه کلمه اول کتیبه معرفی شده است! قبول دارید؟

برای این که ساختار متن بهتر به چشم بیاید بگذارید استثنائا اصل پنجم خط میخی را کنار بگذاریم و هر جمله را در یک خط بنویسیم:

𐎲𐎥𐏐𐎺𐏀𐎼𐎣𐏐𐎠𐎢𐎼𐎶𐏀𐎭𐎠 (معرفی آفریننده)

𐏃𐎹𐏐𐎡𐎶𐎠𐎶𐏐𐎲𐎢𐎷𐎡𐎶𐏐𐎠𐎭𐎠 (او …را آفرید)
𐏃𐎹𐏐𐎠𐎺𐎶𐏐𐎠𐎿𐎶𐎠𐎴𐎶𐏐𐎠𐎭𐎠 (او …را آفرید)
𐏃𐎹𐏐𐎶𐎼𐎫𐎹𐎡𐎶𐏐𐎠𐎭𐎠 (او …را آفرید)

آفریننده وارد می‌شود!

سطر اول واژه سوم، واژه هفت حرفی که بلندترین واژه این چند خط نیز هست، نام آفریننده است. یک حرف (𐎠) دوبار تکرار شده. پس برای خواندن نام آفریننده باید شش علامت را بلد باشید که فعلا این سه تا را یاد گرفته‌ایم:

آ 𐎠
د 𐎭
م 𐎶

مطمئنم از وقتی که اسم آفریننده و آفریدن چیزها آمد همه‌تان مطمئن بودید که این کلمه اهورامزدا است! بله همینطور است ولی آنجوری که در فارسی باستان تلفظ می‌شده صدای ه نداشته. یعنی تقریبا «ائورمزدا» خوانده می‌شده است.

پس با سه حرف دیگر هم آشنا شدیم: صدای «او» 𐎢، حرف «ر» 𐎼 و حرف «ز» 𐏀.

پس اگر کسی پرسید که اهورامزدا به خط میخی چطور نوشته می‌شود جوابش این است که اینجوری: 𐎠𐎢𐎼𐎶𐏀𐎭𐎠

تمرین

با کمک جدول زیر متن بالا را ترجمه کنید.

معنیواژه
آفرید𐎠𐎭𐎠
او𐏃𐎹
اهورامزدا 𐎠𐎢𐎼𐎶𐏀𐎭𐎠
مرد (انسان) را 𐎶𐎼𐎫𐎹𐎡𐎶
آن (را) 𐎠𐎺𐎶
آسمان را 𐎠𐎿𐎶𐎠𐎴𐎶
بزرگ 𐎺𐏀𐎼𐎣
خدا 𐎲𐎥
این (را) 𐎡𐎶𐎠𐎶
زمین را 𐎲𐎢𐎷𐎡𐎶

درس بعد

در درس بعد همه حروف خط میخی را معرفی می‌کنیم و یاد می‌گیرید چطور هر کلمه‌ی دلخواه را به این خط بنویسید

لینک همه درس‌ها

برای آگاهی بیشتر

نامگذاری کتیبه‌ها

کتیبه‌ای که سه خط اولش را دیدید، اصطلاحا DNa نامیده می‌شود. در نام‌گذاری کتیبه‌ها حرف اول نام اختصاری شاه است (در اینجا D برای داریوش) حرف دوم محل قرار گرفتن یا کشف کتیبه (در اینجا N برای نقش رستم) و بعد اگر در یک محل چند کتیبه از یک شاه وجود داشته باشد کتیبه‌ها با حروف کوچک الفبا شماره‌گذاری می‌شوند.

در نقش رستم دو کتیبه از داریوش بزرگ نقر شده است که در متون زبان‌شناسی آن‌ها را DNa و DNb می‌نامیم.

متن کامل کتیبه

سایت لیویوس مرجع خوبی برای دسترسی به کتیبه‌های فارسی باستان و ترجمه آن‌ها است. این سایت را در قسمت منابع این خودآموز معرفی کرده‌ام.

خواندن خط میخی سایت لیویوس

متن کامل کتیبه DNa در سایت لیویوس

خط میخی: پرسش‌های رایج

از سال ۱۳۸۶ که خودآموز خط میخی فارسی باستان را در این سایت منتشر کردم، سوال‌های زیادی از سوی خوانندگان بصورت کامنت یا ایمیل مطرح شده که به نظرم رسید خوب است آن‌ها را در قالب یک صفحه «پرسش‌های رایج» سر و سامان دهم که دسترسی به پاسخ‌ها آسانتر باشد.

شما هم اگر درباره این خط و کتیبه‌های میخی هخامنشی سوالی دارید لطفا در کامنت‌های همین صفحه بنویسید تا پاسخش در دسترس همه قرار بگیرد.

خط میخی را چگونه بخوانیم؟

دقت کنید که برای خواندن یک کتیبه (مثلا از داریوش اول هخامنشی) اولا باید با خط آشنا باشید، مثلا بدانید که 𐎡 حرف دال است. نکته مهمتر این است که باید با زبان «فارسی باستان» (یعنی فارسی‌ای که زمان هخامنشیان رایج بوده است) آشنا باشید.

بله! زبان فارسی در این ۲۵۰۰ سال خیلی تغییر کرده و اگر داریوش الان زنده بود یک کلمه از حرف‌هایش را نمی‌فهمیدید! البته خیلی از واژه‌ها، علیرغم تحولات آوایی، شباهتی به معادل امروزین‌شان دارند ولی دستور زبان از زمین تا آسمان فرق کرده. زبان فارسی باستان از نظر پیچیدگی دستوری بیشتر شبیه آلمانی است تا فارسی نو.

برای یاد گرفتن خط و زبان فارسی باستان کتاب‌های معتبر دانشگاهی چاپ شده که در بازار موجودند و برخی به فارسی هم ترجمه شده‌اند. اگر هدف‌تان آشنایی اولیه با زبان فارسی باستان است می‌توانید از خودآموزی که من نوشته‌ام استفاده کنید:

لینک: خودآموز خط میخی فارسی باستان

الفبای خط میخی چگونه است؟

اگر منظورتان خط میخی فارسی باستان یا خط کتیبه‌های هخامنشی است این فایل PDF را ببینید:

لینک: پی‌دی‌اف الفبای خط میخی فارسی باستان (Old Persian alphabet PDF)

دقت کنید که انواع خطوط میخی در طول هزاران سال برای نوشتن زبان‌های مختلف (بابلی، ایلامی، اکدی و …) به کار رفته اند و کسی با یاد گرفتن یکی از این خط‌ها نمی‌تواند همه کتیبه‌ها را بخواند.

خط میخی به فارسی چگونه ترجمه می‌شود؟

انگار کسی بپرسد خط فرانسوی به فارسی چگونه ترجمه می‌شود؟ برای چنین کاری هم خط را باید بشناسید که بتوانید کلمه‌ها را بخوانید و هم زبان را باید بشناسید که کلمه‌ها را بتوانید معنی کنید و با شناخت ساختارهای گرامری معنی جمله‌ها را دریابید.

تصور بعضی‌ها این است که این خط مثل یک جدول رمز است و کسی اگر کلید رمز را داشته باشد می‌تواند کتیبه را بخواند و معنی اش را بفهمد. کاش به همین سادگی بود ولی نیست. دقت کنید که زبان کتیبه‌های هخامنشی «فارسی باستان» است که با فارسی‌ای که ما امروز صحبت می‌کنیم خیلی تفاوت دارد.

برای یاد گرفتن رسم الخط فارسی باستان و آشنایی اولیه با زبان فارسی باستان این لینک‌ها را ببینید:

لینک: پی‌دی‌اف الفبای خط میخی فارسی باستان (Old Persian alphabet PDF)

لینک: خودآموز فارسی باستان

خط میخی از کدام جهت نوشته می‌شود؟

از چپ به راست.

خط فارسی باستان، برخلاف خط فارسی امروز، از چپ به راست نوشته می‌شود

خط میخی چند حرف دارد؟

خط فارسی باستان، یعنی خطی که کتیبه‌های شاهان هخامنشی با آن نوشته شده است ۳۶ حرف دارد و شش «ایده نگار». ایده‌نگار یعنی علامت‌هایی که مثل حروف اختصاری یک کلمه را نشان می‌دهند.

برای دیدن فهرست کامل حروف، ایده‌نگارها و اعداد این خط بصورت پی.دی.اف این لینک را ببینید:
لینک: پی‌دی‌اف الفبای فارسی باستان (Old Persian alphabet PDF)

ترجمه خط میخی

برای ترجمه این خط به دو مهارت نیاز دارید. یکی این که الفبای خط را بتوانید بخوانید و دیگر این که زبانی که کتیبه به آن نوشته شده است را بلد باشید.

دقت کنید که خطوط میخی برای نوشتن زبان‌های مختلفی به کار می‌روند و کسی که یکی از این زبان‌ها را بلد است ممکن است دیگری را بلد نباشد. مثلا برای کسی که با زبان‌های اروپایی آشنا نیست ممکن است متن فرانسه و انگلیسی مثل هم به نظر برسند ولی کسی که می‌خواهد یک متن فرانسه را بفهمد هم باید الفبا را بلد باشد و هم معنی کلمات و دستور زبان را.

مخترع خط میخی کیست؟

احتمالا داریوش اول هخامنشی

البته این از آن سوال‌هایی است که پژوهشگران زبان‌های باستانی بر سرش اتفاق نظر ندارند ولی در حال حاضر و بر اساس یافته‌های باستان‌شناسی و مطالعات زبان‌شناسی که تابحال انجام شده است، ظاهرا خط میخی فارسی باستان (یعنی خطی که کتیبه‌های شاهان هخامنشی به آن نوشته شده است) در زمان داریوش هخامنشی ابداع شده باشد.

زبان میخی چیست؟

چیزی به اسم زبان میخی نداریم.

خیلی‌ها فکر می‌کنند همانطور که خط انگلیسی برای نوشتن زبان انگلیسی استفاده می‌شود، خط میخی هم برای نوشتن زبان میخی استفاده می‌شود. اینطور نیست. چیزی به اسم زبان میخی نداریم.

از خطوط میخی، یعنی خطوطی که با علامت‌هایی شبیه به میخ روی سنگ و سفال نوشته می‌شوند، برای نوشتن زبان‌های مختلفی استفاده می‌شود. مثلا کتیبه‌های هخامنشی برای نوشتن زبان «فارسی باستان» استفاده شده‌اند.

زبان فارسی باستان چیست؟

زبان فارسی هم مثل همه زبان‌های دیگر در طول تاریخ دچار تغییر تحول شده است و هم از نظر آوایی و هم از نظر دستوری متحول شده است. فارسی‌ای که امروزه صحبت می‌کنیم در میان زبان‌شناسان به فارسی نو مشهور است. فارسی‌ای که در زمان ساسانیان و اشکانیان استفاده می‌شده و در متون پهلوی بکار رفته اصطلاحا فارسی میانه خوانده می‌شود و فارسی زمان هخامنشیان «فارسی باستان»

زبان فارسی باستان در کتیبه‌های شاهان هخامنشی به خطی که اصطلاحا «خط میخی» خوانده می‌شود بکار رفته است. طولانی‌ترین متن فارسی باستان کتیبه داریوش اول هخامنشی در بیستون کرمانشاه است.

خط میخی با معنی: چند واژه با معنی مثال بزنید:

نام
برادر
داریوش به خط میخی
داریوش
اهورامزدا به خط میخی
اهورامزدا

چگونه فارسی باستان را بصورت خودآموز یاد بگیرم؟

کتاب‌های زیادی برای یادگیری زبان فارسی باستان و خط آن وجود دارد. بیشتر این کتاب‌ها برای مخاطب آکادمیک نوشته شده است و فرض می‌کند خواننده با مقدمات زبانشناسی باستانی آشنا است.

برای آشنایی مقدماتی می‌توانید به خودآموز فارسی باستان که من نوشته ام مراجعه کنید:

لینک: خودآموز فارسی باستان

لینک همه درس‌ها:

منابع دیگر

کتاب: برای آشنایی عمومی با خطوط باستانی و چگونگی تحول خط در طول تاریخ کتاب «تاریخ خط میخی» بی‌نظیر است. خوشبختانه مدتی است که فیدیبو نسخه الکترونیک کتاب را به قیمت ۳۰۰۰ تومان ارائه می‌کند.

خط میخی در لوگوی ستاد حقوق بشر قوه قضائیه

یکی از گودری‌ها توجه همه را جلب کرده به لوگوی «ستاد حقوق بشر قوه قضائیه» و آن چند حرف میخی پایینش.

iran human rights council

احتمالا طراح آرم گوشه چشمی به منشور کوروش داشته و خواسته با گنجاندن این حروف مخاطب را یاد آن بیندازد.

اما چیزی که نوشته شده به خط میخی فارسی باستان است (کتیبه کوروش به خط میخی بابلی است) و خوانده می‌شود ensān (همان انسان) که عربی است.

به نظرم بهتر بود طراحش کمی بیشتر مطالعه یا مشورت می‌کرد.

خط میخی: آموزش زبان و خط فارسی باستان

هدف این خودآموز ۱۲ قسمتی خط میخی هخامنشی آن است که خواننده بتواند حروف یک کتیبه خط میخی را تشخیص دهد و با دستور زبان فارسی باستان و معنای واژه‌های آن  آشنایی اولیه پیدا کند.

فهرست همه درس‌ها

اگر به ایران باستان و بخصوص به دوران درخشان شاهنشاهی هخامنشیان علاقه دارید، این خودآموز می‌تواند گام اول در آشنایی بیشتر با کتیبه‌های باز مانده از شاهان آن دوران باشد.

کسی که این ۱۲ درس را با دقت فرا بگیرد، با کمی تمرین می‌تواند در بازدید از تخت جمشید، روبروی این کتیبه‌ی داریوش بایستد و به راحتی واژه‌هایی مانند اهورامزدا، شاه، داریوش، پارس و … را از میان علامت‌هایی که برای همه بازدیدکنندگان عجیب و رمزآلود به نظر می‌رسد، تشخیص دهد.

واژه اهورامزدا به خط میخی در یک کتیبه فارسی باستان هخامنشی در تخت جمشید

این درس‌ها با فونت پارسوماش تهیه شده‌اند. راهنمای دریافت و نصب این فونت در درس‌های یک و دو آمده است. توجه کنید که نصب فونت و استفاده از آن روی کامپیوتر شدنی‌تر است و روی موبایل و تبلت کمی دردسر خواهید داشت.

خیلی از مخاطبین این درس‌ها به دنبال این هستند که اسم خودشان یا عبارات ساده‌ای مانند دوستت دارم و … را به خط فارسی باستان بنویسند. حتی هر از گاهی ایمیلی دریافت می‌کنم که فرستنده قصد دارد یک عبارت را به این خط خالکوبی (تتو) کند و می‌خواهد مطمئن شود که املایش درست است.

برای کمک به این گروه از دوستان فایل PDF زیر که جدول حروف فارسی باستان است را آماده کرده‌ام. با فونت پارسوماش، این فایل پی.دی.اف و مرور درس‌های اولیه به راحتی می‌توانید اسم خودتان را به خط میخی بنویسید.

دریافت کنید:

لینک: پی‌دی‌اف الفبای خط میخی فارسی باستان (Old Persian alphabet PDF)
لینک: فونت پارسوماش (Parsoomash Old Persian Font)

لینک: پرسش‌های رایج خط میخی

لینک همه درس‌ها:

منابع خط میخی

آگاهی عمومی درباره خطوط میخی و تاریخ خط

کتاب «تاریخ خط میخی»

این کتاب به قلم کریستوفر واکر یکی از بهترین کتاب‌هایی است که در این زمینه به فارسی ترجمه شده است و ترجمه نادر میرسعیدی هم بسیار روان و خوش‌خوان است. خوشبختانه مدتی است که فیدیبو هم نسخه الکترونیک کتاب را به قیمت ۳۰۰۰ تومان ارائه می‌کند: کتاب تاریخ خط میخی در فیدیبو

من قبلا در وبلاگم در معرفی این کتاب چند خطی نوشته‌ام: کتاب: تاریخ خط میخی

خودآموزهای آنلاین

مدرسه میراث – دکتر علی امینی

مدرسه میراث خود را اینگونه معرفی می‌کند: مدرسه‌ای سیار برای آموزش میراث فرهنگی به کودکان و بزرگسالان است که فعالیت خود را به عنوان کارگروه آموزش مؤسسه بین‌المللی جام میراث جهان از سال ۱۳۸۸ آغاز کرده است.

ویدئوهای کارگاه فارسی باستان دکتر علی امینی در مدرسه میراث در سایت چهارراه منتشر شده است:

جلسه اول
جلسه دوم
جلسه سوم
جلسه چهارم

تاریخ پارسی – بردیا

سایت تاریخ پارسی یک خودآموز خط و زبان فارسی باستان در دست تهیه دارد که قرار است ده قسمت باشد و تا بحال ۵ قسمت آن منتشر شده است. آنچه تا بحال منتشر شده است، رسم الخط و شیوه‌ی نگارش حروف و اعداد را آموزش می‌دهد.

درس اول خودآموز خط میخی در سایت تاریخ پارسی

کتیبه‌های هخامنشی در اینترنت

سایت تاریخی لیویوس (https://www.livius.org)

متن کامل کتیبه‌های هخامنشی را به همراه ترجمه، عکس و توضیحاتی درباره تاریخچه و اهمیت کتیبه را می‌توانید در این سایت پیدا کنید.

سنگ‌نوشته‌های شاهان هخامنشی در سایت لیویوس

سایت اوستا (http://avesta.org)

سایت اوستا یکی از قدیمی‌ترین و کامل‌ترین منابع آنلاین برای کسانی است که به زبان‌ها و فرهنگ ایران باستان علاقه دارند ولی متاسفانه ظاهرا سال‌ها است که به حال خودش رها شده است و امکانات جدیدی به آن اضافه نشده. طراحی قدیمی سایت هم توی ذوق می‌زند.

به هر حال مجموعه کامل کتیبه‌های هخامنشی شامل آوانویسی کتیبه‌ها و ترجمه انگلیسی را می‌توانید در این آدرس پیدا کنید:

کتیبه‌های هخامنشی در سایت اوستا

منابع آکادمیک

مرکز مطالعات ایرانی دانشگاه هاروارد

این مرکز چند منبع ارزشمند مربوط به زبان‌های اوستایی و فارسی باستان را روی سایت خود گذاشته است. از جمله PDF کامل درسنامه فارسی باستان شروو.

اگر شروو را نمی‌شناسید نگاهی به صفحه‌اش در ویکیپدیای فارسی بیندازید: پرودس اکتور شروو

مرکز تحقیقات زبانشناسی دانشگاه تگزاس آستین

بر روی سایت این مرکز مجموعه‌ای با عنوان «ایرانی باستان» ارائه می‌شود که شامل ده درس درباره زبان‌های اوستایی و فارسی باستان است. درس‌های هفتم تا دهم به فارسی باستان اختصاص دارند که ضمن بررسی گزیده‌هایی از کتیبه‌های فارسی باستان و ترجمه آنها، درباره گرامر این زبان هم بحث می‌کنند.

ایرانی باستان در مرکز تحقیقات زبان‌شناسی دانشگاه تگزاس آستین
۷- فارسی باستان: گزیده‌ای از کتیبه داریوش DB IV
۸- فارسی باستان: گزیده‌ای از کتیبه داریوش DB I
۹- فارسی باستان: گزیده‌ای از کتیبه داریوش DNa
۱۰- فارسی باستان: گزیده‌ای از کتیبه XPh

همین سایت یک واژه‌نامه بسامدی فارسی باستان هم دارد که اگر با گرامر این زبان آشنا باشید به کارتان می‌آید.

واژه نامه فارسی باستان دانشگاه تگزاس

کتاب: تاریخ خط میخی

کتاب «تاریخ خط میخی» یکی از جذاب‌ترین کتاب‌هایی است که تازگی خوانده‌ام. از همان عنوان و طرح روی جلدش برایم جالب و جذاب بود تا کلمه‌ی آخر از فصل آخرش!

کتاب تاریخ خط میخی 

تاریخ در تاریخ

از عنوان کتاب شروع کنیم …. خوب همه می‌دانیم که «خط میخی» یک چیز باستانی است و حدود 2000 سال است که دیگر کسی به این خط چیزی ننوشته است. (ظاهرا جدیدترین نوشته به خط میخی که تا بحال کشف شده، مربوط می‌شود به حوالی سال 80 میلادی). اما همین پدیده‌ی باستانی برای خودش حداقل 3000 سال تاریخ دارد و از سال 3000 پیش از میلاد تا سال 80 پس از میلاد کلی دچار تحول و پیشرفت شده و دوره‌های مختلف دارد. کتاب این تاریخ را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد که اولین نمونه‌های خط میخی چه شکلی بودند (یکی‌شان همان لوحه‌ی روی جلد کتاب) و در دوره‌های مختلف، میخی‌نویسی چه پیشرفت‌هایی کرد و به کجاها رسید…

مختصر و مفید

کتاب 90 صفحه بیشتر نیست ولی در همین 90 صفحه تقریبا هر چه لازم است را گفته. هفت فصل مختصر و مفید دارد: منشاء و تکامل/الواح و یادبودها/کاتبان و کتابخانه‌ها/گسترش جغرافیایی/رمزگشایی/متن‌های نمونه/الواح جعلی

من شخصا از فصل‌های «کاتبان و کتابخانه‌ها» و «الواح جعلی» بیشتر خوشم آمد. اولی بعضی نکات فنی کتابت را شرح می‌دهد و دومی هم که از عنوانش معلوم است.

در کتابی تا این حد مختصر و مفید، نویسنده مجبور است بعضی چیزها را جزء معلومات خواننده فرض کند. قاعدتا متن را باید خیلی با دقت بخوانید و یک ویکیپدیا هم دم دست‌تان داشته باشید.

ترجمه

کتاب ترجمه‌ای است از عنوان زیر:

cuniform

متن اصلی سال 1985 منتشر شده است و نویسنده‌اش، C. B. F. Walker از کارشناسان موزه‌ی بریتانیا است و چند کتاب دیگر هم در زمینه‌ی خطوط میخی نوشته است.

ترجمه‌ی نادر میرسعیدی خیلی روان و خوانا است و فکر می‌کنم آقای میرسعیدی خیلی برای ترجمه وقت صرف کرده است و سلیقه به خرج داده. من، هم عنوان ترجمه را به عنوان اصلی ترجیح می‌دهم و هم طرح جلدش را!

کتاب‌شناسی

تاریخ خط میخی (ترجمه از Cuniform)
کریستوفر واکر/نادر میرسعیدی
ققنوس 1386؛ 96 صفحه؛ 1800 تومان