تخت ابونصر – معرفی محوطه باستانی

توی استان فارس، خیلی محوطه‌های باستانی مربوط به دوران ساسانیان هست که هیچکدام‌شان درست و حسابی کاوش  نشده‌اند. از استخر بگیرید تا فیروزآباد و بیشاپور و جاهای دیگر. علتش هم این است که زمان اوج و رونق باستان‌شناسی و کاوش میراث باستانی در ایران، بیشتر همّ و غم باستان‌شناسان پرداختن به آثار هخامنشی بوده و یک جورهایی سر ساسانی‌ها بی‌کلاه مانده است.

تنها محوطه‌ی باستانی ساسانی که کاوش علمی جامعی در مورد آن انجام شده است، جایی است به نام «تخت ابونصر» در حاشیه‌ی شهر شیراز.

این تصویر ماهواره‌ای (گوگل‌مپی) وضعیت فعلی تخت ابونصر را نشان می‌دهد. آن تپه‌ی تقریبا مثلثی شکل در وسط تصویر که دور تا دورش باغ و مزرعه است، همین محوطه‌ی باستانی تخت ابونصر است.

تخت ابونصر تصویر هوایی از گوگل مپ

اما چرا از بین همه‌ی پایگاه‌های باستانی ساسانی این یکی را کاوش کرده‌اند که مزیتی نسبت به دیگران ندارد؟ دلیلش کمی خنده‌دار است: چون فکر می‌کرده‌اند که این هم مربوط به زمان هخامنشیان است!

داستان این است که به خاطر وجود سردر سنگی که در عکس پایین می‌بینید، و آن دو سنگ حجاری شده‌ی سمت راست تصویر و یک سری آثار سنگی مشخصا هخامنشی دیگر که در تخت ابونصر وجود داشت، مطمئن بودند که کار کار هخامنشی‌هاست. ولی کمی که کاوش کردند، برخوردند به چند قطعه‌ سنگ تراش‌خورده‌ی هخامنشی که به جای سنگِ لاشه، لای جرز و توی پی دیوارها کار شده بود. به این ترتیب مشخص شد که تخت ابونصر مربوط به بعد از هخامنشیان است و آن سنگ‌ها هم توسط کسی (احتمالا عضد الدوله دیلمی) از تخت جمشید به اینجا آورده شده است.

قصر ابونصر عکس قدیمی

این رسم سنگ‌دزدی از تخت جمشید، رسمی بوده که در تمام دوران‌های تاریخی بعد از متروکه شدن آن، (از دوره سلوکی تا قاجار) ادامه داشته است و انواع و اقسام سنگ‌های دزدیده‌شده را می‌توان در شعاع صد کیلومتری تخت جمشید پیدا کرد.

به هر حال آن سردر به جای اصلی خودش در تخت جمشید برگشت و بقیه سنگ‌های هخامنشی هم به جاهای دیگر منتقل شدند. از جمله این پایه ستون که الان در موزه‌ی سنگ شیراز (تکیه هفت تنان) نگهداری می‌شود.

پایه ستون هخامنشی کشف شده در تخت ابونصر

اما گروه کاوش دانشگاه شیکاگو، بعد از این که متوجه شدند پایگاه مربوط به هخامنشیان نیست، باز هم مرام گذاشتند و کار کاوش را ادامه دادند و اشیاء مفصلی مربوط به دوره‌های مختلف از سلوکیان گرفته تا بعد از اسلام پیدا کردند.

شیء باستانی کشف شده در قصر ابونصر

ریچارد فرای (همان ایرانشناس نامداری که چند وقت پیش وصیت کرد که بعد از مرگ در کنار زاینده رود خاکش کنند)، کتابی دارد در بررسی آثار ساسانی کشف شده در تخت ابونصر، که من همه‌ی عکس‌های سیاه و سفید این پست را از آن کتاب نقل کرده‌ام. اشیاء باستانی کشف شده در تخت ابونصر نشان می‌دهد که این قلعه/شهر زمانی تجارت بسیار پر رونقی داشته و احتمالا یک شاهراه تجاری در جنوب ایران بوده است. حتی چند سکه و مهر چینی و یونانی هم در مجموعه‌ی کشفیات تخت ابونصر به چشم می‌خورد.

سکه های ساسانی کشف شده در محوطه باستانی ابونصر

فرای حدس می‌زند شاید آن شیراز که در لوحه‌های گلی باروی تخت جمشید نام برده می‌شود، همین تخت ابونصر باشد و شهر شیراز فعلی، بعد از متروکه شدن این پایگاه تاسیس شده باشد.

در زمان انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در تخت ابونصر (1931-1933 یا 1310-1312)، حتی حافظیه هم خارج شهر شیراز واقع شده بوده، چه برسد به اینجا که تقریبا هشت کیلومتر دورتر از آرامگاه حافظ است. الان اما محوطه‌ی باستانی در محدوده‌ی شهر است و نزدیکی‌هایش بلواری است به نام بلوار ابونصر و دور تا دورش را هم محله‌ی نسبتا فقیرنشینی احاطه کرده است.

ما در سفر اخیرمان به شیراز، سری هم به تخت ابونصر زدیم و چند عکس گرفتیم از زاویه‌های مختلف.

این عکس‌ها را در پست بعدی تقدیم میکنم.

در همین زمینه:

چند نوشته در مورد ب

۳۳ Comments

  1. داریوش 18 سپتامبر 2024
  2. Zahra Farahi 01 فوریه 2023
  3. مهدی 06 ژانویه 2015
  4. الناز 01 نوامبر 2014
  5. الناز 01 نوامبر 2014
  6. ميثم فراحى قصر ابونصر 26 آوریل 2014
  7. sara barzegar 09 آوریل 2014
    • علی گنجه ای 09 آوریل 2014
  8. من 05 آوریل 2014
  9. سجاد 28 مارس 2014
  10. سارا فراحي قصر ابونصر 18 می 2013
    • علی گنجه ای 19 می 2013
    • ساسان 10 نوامبر 2023
      • علی گنجه‌ای 29 نوامبر 2023
  11. جواد 20 مارس 2013
  12. Meisam فراحي قصرابونصر 10 مارس 2013
    • جواد 20 مارس 2013
  13. حمزه 12 نوامبر 2012
  14. میثم فراحی قصر ابو نصر 31 اکتبر 2012
  15. سارا فراحی قصرابونصر 16 نوامبر 2011
    • imansaaye 07 ژوئن 2012
      • علی گنجه ای 07 ژوئن 2012
        • سارا فراحی قصرابونصر 15 ژانویه 2013
  16. حمید 25 نوامبر 2010
    • زهرا 19 آوریل 2011
  17. شنبه 05 آوریل 2010
  18. sasan 23 دسامبر 2008
  19. محمد 08 نوامبر 2008
  20. ایران 01 نوامبر 2008
    • علی گنجه ای 23 دسامبر 2008
  21. مهران 01 نوامبر 2008
    • ایران 01 نوامبر 2008
      • زهرا 19 ژانویه 2013

Leave a Reply